Irabu za kiswahili

Irabu ni sauti ambazo hutamkwa kwa ulaini bila hewa kuzuiliwa katika ala za sauti.

Irabu za kiswahili ni tano. Nazo ni /a/, /e/, /i /, /o/ , na /u/.kila irabu huwa na sifa zake

Uainishaji wa Irabu

ulimi ndicho kiungo muhimu  zaidi katika utamkaji wa irabu/vokali .ulimi huweza kukunjwa  kwa njia mbalimbali.

Irabu huanishwa kwa  kutegemea vigezo vitatu navyo ni:

1.   Sehemu ya ulimi inayotumika kutamkia irabu husika  (Inaweza ikaw sehemu ya mbele au sehemu ya nyuma ya ulimi)
2.   Muinuko wa ulimi katika kinywa ( ulimi unaweza ukawa chini, katikati au sehemu ya juu katika kinywa)
3.   Mkao wa midomo ( midomo inaweza kuwa imeviringwa au kutandazwa) 

Kutokana na vigezo hivi irabi hizi tano za kimsingi huwa na sifa zifuatazo ambazo zinatokana na umbo lifuatalo:

Sifa za irabu

1. /a/ ni Irabu ya katikati na chini kinywani na midomo ikiwa imetandazwa.
2. /e/ ni ya mbele na kati kinywani na midomo ikiwa imetandazwa.
3. /i/ ni irabu ya mbele na juu kinywani na midomo ikiwa imetandazwa.
4. /o/ ni irabu  ya nyuma na kati kinywani na midomo ikiwa imeviringa.
5. /u/ ni irabu ya nyuma na juu kinywani na midomo ikiwa imeviringa.

Tazama Jedwali Lifuatalo:

Irabu	Sehemu ya Ulimi ya Kutamkia	Mwinuko wa Ulimi	Mkao wa midomo
/a/	katikati	chini	tandazwa
/e/	mbele	kati	tandazwa
/i/	mbele	juu	tandazwa
/o/	nyuma	kati	viringwa
/u/	nyuma	juu	viringwa

        Zoezi

1. Taja makundi mawili ya sauti za Kiswahili.
2. Yatofautishe makundi ya sauti za Kiswahili uliyotaja katika (a)
3. Toa mifano miwili miwili ya irabu ambazo hutamkwa:

1. midomo ikiwa imeviringa
2. midomo ikiwa imetandazwa

4. Eleza jinsi irabu /e/ inavyotamkwa.
5. Taja aina mbili za ala za kutamkia na utoe mfano mfano mmoja mmoja.